سنبل الطیب (علف گربه) Valerian 

نام علمی valeriana Officinalie 

نام‌های دیگر آن: علف گربه، سنبل هندی و سنبل الطیب صغیر می‌باشد.

کلیات گیاه شناسی

سنبل الطیب گیاهی است علفی و چند ساله که ساقه آن بطور عمودی تا ارتفاع دو متر بالا می رود . این گیاه بصورت وحشی در جنگل های کم درخت ، در حاشیه جویبارها و گودال ها در بیشتر مناطق آسیا و ایران می روید .

گیاهی علفی و دارای ساقه قوی به ارتفاع 5/0 تا 5/1 حتی 2 متر است به حالت خودرو در جنگلهای کم درخت و مخصوصاً حاشیه جریانهای آب یا گودالها می روید. آنچه که تشخیص این گیاه را در همان نظر اول امکان پذیر می سازد ارتفاع نسبتاً زیاد گیاه و شیارهای عمیق ساقه آن است که بر روی آن برگهائی با ظاهر شبیه به برگ بعضی Fraxinus   ها مشاهده می شود. ریزوم آن پوشیده از ریشه های فراوانی است که از بعضی از آنها انشعابات منتهی به جوانه خارج می گردد و این خود در تکثیر پایه های گیاه در یک ناحیه کمک فراوان می کنند. در قاعده ساقه این گیاه مجاور سطح خاک، تعدادی فلس مشاهده می شود که تحتانی ترین قسمت ساقه را می پوشانند. برگهای آن دارای وضع متقابل و منقسم به 7 تا 11 برگچه بیضوی، نوک تیز و دندانه دار است ولی گاهی برگهای منقسم به 11 تا 23 برگچه باریک نیز در گیاه مشاهده می گردد که ظاهری باریکتر از دیگران دارد. قسمتهای فوقانی ساقه دارای برگهائی مرکب از برگچه های نسبتاً باریک به تعداد کمتر است. بوی مطبوع ریزوم گیاه چون گربه را به سمت خود جلب می کند بطوریکه جانور در اطراف آن به جست و خیز می پردازد از این جهت این گیاه را علف گربه نیز می نامند. گلهای این گیاه دارای رنگ سفید یا صورتی و بوئی مطبوع است و در اواخر خرداد تا اوایل مرداد نیز به صورت گل آذین دیهیم سه شاخه با ظاهر چتر مانند بر روی ساقه ظاهر می شود. جام گل آن لوله ای ، متورم و منتهی به پهنکی منقسم به 5 لوب نا مساوی است. در داخل آن 3 پرچم و یک مادگی مرکب از تخمدان سه برچه ای دیده می شود که 2 تای آنها بتدریج تحلیل می رود و منحصراً سومی باقی می ماند و در خاتمه به میوه ای فندقه و منتهی به یک دسته تار در انتها تبدیل می گردد. دانه آن دارای رویانی با لپه های بزرگ مسطح است.

سنبل اطیب دارای بویی مطبوع است و گربه بوی این گیاه را از فاصل دور تشخیص داده بطرف آن یم رود و در اطراف آن به جست و خیز می پدرازد و از بوی آن مست می شود.

گلهای سنبل الطیب برنگ سفید یا صورتی و بصورت خوشه ای می باشد .

قسمت مورد استفاده این گیاه ریشه آن است و معمولا از ریشه گیاهی که بیش از سه سال عمر ددر استفاده می شود .

سنبل الطیب پس از خشک شدن برنگ قهوه ای در می آید . طعم آن تلخ ولی خوشبو و معطر است . عطر آن پس از خشک شدن بیشتر می شود .

این گیاه بومی اروپا و قسمت هایی از آسیا می باشد. در حال حاضر آن را در آمریکای شمالی نیز می کارند.

اگر چه "سنبل الطیب" به صورت خودرو در جنگل ها رشد می کند، اما این گیاه برای مصارف دارویی کشت و زراعت نیز می شود. گفته می شود انواع وحشی آن خواص بیشتری دارد.

بیشترین قسمت مورد استفاده این دارو برای مصارف درمانی، ریشه آن می باشد. این گیاه به "علف گربه" نیز معروف است، زیرا گربه عاشق بوی آن است.

ریشه گیاه سنبل الطیب دارای اجزای مختلفی می باشد. از این میان می توان به روغن های فرار(مثل والریک اسید)، آلکالوئیدها و آمینواسیدهای آزاد(مثل گاما آمینوبوتیریک اسید" GABA "، تیروزین، آرژنین و گلوتامین) اشاره کرد. نام اسید آمینه والین را از روی این گیاه انتخاب نموده اند.

والرنال و اسید والرنیک از قوی ترین ترکیبات آرام بخش موجود در سنبل الطیب هستند.

ترکیبات شیمیایی:

ریشه سنبل الطیب حاوی 1% اسانس است . این اسانس درریشه تازه بیشتر است و بتدریج که ریشه خشک می شود مقدار اسانس آن کاهش یافته ولی بوی آن قوی تر می شود . اسانس تازه برنگ سبز مایل به زرد است ولی در اثر ماندن غلیظ میشود .

آثار دارویی ریشه تازه آن سه برابر خشک شده آن است . سنبل الطیب باید در حرارت کم خشک شود و در حرارت بالا تمام اثر دارویی آن از بین می رود .